Η ιστορία της Σπάρτης

Περπατώντας στους δρόμους της πόλης, θα νιώσετε πως όλα είναι ακόμα «ζωντανά» εδώ. Ονόματα και τοπωνύμια που διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας και παραπέμπουν στους ήρωες της αρχαίας Σπάρτης διατηρούν ζωντανή την ιστορία της πόλης μέχρι και σήμερα. Δεν θα ανακαλύψετε απλά την Ιστορία, θα την δείτε να ξεδιπλώνεται εμπρός σας, ως συνέχεια και όχι ως υπόλειμμα ενός αρχαίου πολιτισμού.
Για την προϊστορική Σπάρτη βασιζόμαστε στους μύθους της Μυκηναϊκής περιόδου, σύμφωνα με τους οποίους η Σπάρτη ιδρύθηκε από τον Λακεδαίμονα, γιο του Δία και της νύμφης Ταϋγέτης, που παντρεύτηκε την Σπάρτη, κόρη του μυθικού βασιλιά Ευρώτα και έδωσε στην πόλη το όνομά της.
real-sparta
 

Ο Όμηρος στα έπη του αναφέρει πως ήταν το ξακουστό βασίλειο του Μενέλαου, συζύγου της ωραίας Ελένης, η αρπαγή της οποίας από τον πρίγκηπα της Τροίας Πάρι, έγινε η αφορμή για τον ‘Τρωικό πόλεμο’. Τα ευρήματα της εποχής αυτής σε διάφορες θέσεις γύρω από την Σπάρτη, όπως στην Πελλάνα, στις Αμύκλες, στο Βαφειό και αλλού, πιστοποιούν τον πλούτο αυτού του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην περιοχή. Η ιστορική περίοδος της Σπάρτης αρχίζει με την κάθοδο των Δωριέων γύρω στο 1.100 π.Χ. Οι Δωριείς εκτόπισαν του Μηκυναίους – Αχαιούς της περιοχής και εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα του Ευρώτα. Αντίθετα με άλλες αρχαίες πόλεις, η Σπάρτη της ιστορικής περιόδου δεν οργανώθηκε σε ένα ενιαίο σύνολο αλλά σε ‘κώμες’, οικιστικά σύνολα δηλαδή στη δυτική όχθη του Ευρώτα, με αποτέλεσμα να μην περιβάλλεται από τείχη. Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες συνήθιζαν να λένε πως ως τείχη της πόλης παρέτασαν τα ίδια τους τα κορμιά. Οι τέσσερις γνωστές κώμες της πόλης ήταν η Πιτάνη, η Μεσόα, οι Λίμνες και η Κυνόσουρα. Μία πέμπτη κώμη αυτή των Αμυκλών προστέθηκε αργότερα.
 
real-sparta
 

Την πόλη της Σπάρτης φωτίζει τον 7ο αι. η προσωπικότητα του νομοθέτη Λυκούργου. Ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας αναφέρουν πως ο Λυκούργος στη Σπάρτη λατρευόταν σαν θεός και όχι σαν απλός ήρωας, οδηγώντας πολλούς ιστορικούς να τον θεωρήσουν μυθικό πρόσωπο. Στον Λυκούργο αποδίδεται η διαμόρφωση των κύριων στοιχείων του πολιτεύματος της Σπάρτης, που έμεινε γνωστή ως ‘Μεγάλη Ρήτρα’. Σε δική του πρωτοβουλία αποδίδεται το μοίρασμα στους ελεύθερους πολίτες της Σπάρτης ίσων κλήρων, η εισαγωγή βαριών σιδερένιων νομισμάτων για την αποτροπή δημιουργίας μεγάλης περιουσίας, η ανατροφή των παιδιών από την πολιτεία και αρκετά ακόμη. Οι νόμοι του Λυκούργου που με την ευρύτερη έννοια της λέξης συμπεριλάμβαναν τα ήθη και έθιμα, έφεραν την ευνομία ανάμεσα στους Σπαρτιάτες πολίτες .Η ‘Μεγάλη Ρήτρα’ του Λυκούργου προέβλεπε μεταξύ άλλων και τη διακυβέρνηση από την Γερουσία, τους πέντε Εφόρους και την Απέλλα. Στη Σπάρτη υπήρχε και ο πρωτότυπος θεσμός της βασιλείας από δύο βασιλείς προερχόμενους από τα γένη των Αγιδών και των Ευρυποντιδών.
 
real-sparta
 

Σε αντίθεση με τις άλλες πόλεις της εποχής, ιδιαίτερο ρόλο στην Σπαρτιατική κοινωνία έπαιζαν οι γυναίκες. Η Σπαρτιάτισσα προετοίμαζε τα παιδιά της κατάλληλα για να γίνουν μέλη της ‘αγέλης’ σε τρυφερή ακόμα ηλικία. Η ίδια θα καλωσόριζε τα παιδιά της οπλίτες αν είχαν επιδείξει ανδρεία και αυταπάρνηση στη μάχη και αυτή θα τα λοιδορούσε και απαξίωνε αν επέστρεφαν ατιμωμένα. Στη Σπαρτιάτισσα μητέρα αποδίδεται άλλωστε η φράση «Ή τάν ή επί τάς» με την οποία προέτρεπε τον γιο της να επιστρέψει είτε με την ασπίδα του, ζωντανός, είτε πάνω σε αυτή, νεκρός και τιμημένος. Η Σπάρτη ήταν μία στρατιωτική μηχανή και οι πολίτες της εκπαιδεύονταν πνευματικά και σωματικά για τις πολεμικές επιχειρήσεις της πόλης. Τα μέλη αυτής της κοινωνίας εμφορούνταν από το Λακωνικό φρόνημα, το λεγόμενο ήθος των Σπαρτιατών. Ήταν άτομα σοβαρά και μετρημένα και δεν μιλούσαν περισσότερο απ’ όσο έπρεπε. Γι’ αυτό και τους αποδόθηκε η έκφραση: «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν». Η διατροφή τους ήταν λιτή, όπως και ο γενικότερος τρόπος ζωής τους και τρέφονταν με το ‘μέλανα ζωμό’.
 
real-sparta
 

Στους Περσικούς πολέμους, η Σπάρτη υπήρξε η ηγέτιδα δύναμη που με τον θρυλικό βασιλιά της Λεωνίδα και τους 300 πολεμιστές του, θα αντιμετώπιζε τα χιλιάδες περσικά ξίφη στα στενά των Θερμοπυλών το 480 π. Χ. Η φράση «Μολών Λαβέ» που δόθηκε ως απάντηση από τον Σπαρτιάτη βασιλιά στους κήρυκες του βασιλιά των Περσών Ξέρξη, όταν αυτός ζήτησε την παράδοση των όπλων των αμυνομένων Ελλήνων έμεινε αθάνατη στην παγκόσμια ιστορία, χαρίζοντας στον Λεωνίδα υστεροφημία ως πρότυπο γενναιότητας, θεματοφύλακα πάτριων αρχών, νόμων και καθήκοντος. Τον επόμενο χρόνο Αθήνα και Σπάρτη επικεφαλείς του στρατού των ελληνικών πόλεων θα νικήσουν τους Πέρσες στη μάχη των Πλαταιών και θα τερματίσουν την περσική απειλή. Στη συνέχεια όμως οι δύο πόλεις θα εμπλέκονταν σε έναν εξοντωτικό πόλεμο που έμεινε στην ιστορία ως ‘Πελοποννησιακός Πόλεμος’ , ο οποίος ξεκίνησε το 431 π.Χ., με την εισβολή των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους στην Αττική, και έληξε το 404 π.Χ με την νίκη των Σπαρτιατών και την ήττα των Αθηναίων. Μετά το τέλος του πολέμου, η Σπάρτη ήταν πλέον η ισχυρότερη δύναμη στην Ελλάδα (Σπαρτιατική ηγεμονία), ωστόσο είχε αποδυναμωθεί από τον διαρκή πόλεμο με τους Αθηναίους με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να εδραιώσει τη κυριαρχία της στον Ελλαδικό χώρο. Η ηγεμονία της Σπάρτης έληξε με την ήττα της από τους Θηβαίους το 371 π.Χ. στα Λεύκτρα της Βοιωτίας.
 
real-sparta
 

Κατά τους πρώτους αιώνες ρωμαϊκής κατοχής, η πόλη θα ξαναζήσει στιγμές ακμής, και οικονομικής άνθησης, παράλληλα με την κατασκευή μεγάλων έργων και μνημείων. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, γνωρίζοντας ακριβώς τί σπουδαίο είχε προϋπάρξει εδώ, θα δείξουν απόλυτο σεβασμό στην ιστορία και στη βαριά «κληρονομιά» του τόπου. Ναοί, δρόμοι, συστήματα ύδρευσης και ένα εντυπωσιακό θέατρο, κοσμούν πλέον τη ρωμαϊκή Σπάρτη. Δυστυχώς, ο Αλάριχος με τους Βησιγότθους του, το 396, θα καταστρέψει ό, τι έστεκε ακόμα υγιές και ακμαίο και οι περισσότεροι κάτοικοι θα αναζητήσουν τελικά προστασία σε υψηλότερα σημεία, μακριά από την κοιλάδα του Ευρώτα, εγκαταλείποντας την πόλη.
 
 
Σήμερα
 
Φωτογραφίες